Η Μο Σμιντ (Mo Schmidt) είναι φοιτήτρια, μέλος του “Διεθνούς Φοιτητικού Κινήματος” και μέλος του Σώματος Αντιπροσώπων στο Πανεπιστήμιο του Μάρμπουργκ στη Γερμανία.
1. Από την περσινή χρονιά μέχρι και σήμερα χιλιάδες φοιτητές σε Ευρώπη, Ασία και Αμερική συντονίζουν τον αγώνα τους για δημόσια δωρεάν παιδεία. Ποια είναι τα κεντρικά αιτήματα που αναδεικνύονται και βγάζουν τόσους φοιτητές στο δρόμο; Ποια είναι η κεντρική λογική εναντίωσης στη διαδικασία της Μπολόνια;
Το φοιτητικό κίνημα σε διεθνές επίπεδο και ο αγώνας ενάντια σ‘ αυτό που θα ονομάζαμε “νεοφιλελεύθερη” εκπαιδευτική πολιτική έχουν τις ρίζες τους στις καταλήψεις του Μεξικού τη δεκαετία του ’90, ανέπνευσαν μέσα από κινήματα σ‘ όλη την Ευρώπη, τις Φιλιππίνες, το Ισραήλ, σε κάποιες χώρες της Αφρικής, στη Χιλή, τη Βραζιλία, το Πουέρτο Ρίκο, τον Καναδά και αλλού. Τις περισσότερες φορές οι εξάρσεις των κινημάτων γρήγορα οδηγούνταν σε ύφεση και αποτυχία γιατί στο στόχαστρό τους έμπαιναν τα συμπτώματα της αντιεκπαιδευτικής πολιτικής και όχι το ίδιο το σύστημα που τα γεννάει.
Αυτό που μας εξοργίζει και μας κινητοποιεί είναι το ταξικό, “δύο ταχυτήτων” εκπαιδευτικό σύστημα, που χρεώνει τους φοιτητές ενώ παράλληλα ενθαρρύνει τον ανταγωνισμό των ιδρυμάτων στην αναζήτηση πηγών χρηματοδότησης. Αυτές οι μεταρρυθμίσεις οδηγούν στη μετατροπή του πανεπιστημίου σε επιχείρηση με ανταγωνιστική δομή και διαχείριση.
Ας έρθουμε στο ζήτημα της διαδικασίας της Μπολόνια. Μέσα στο φοιτητικό κίνημα υπάρχουν χοντρικά δύο τάσεις. Η πρώτη τάση ασκεί κριτική στον τρόπο με τον οποίο η διαδικασία της Μπολόνια εφαρμόζεται και ειδικά όσον αφορά στη διάκριση σε Bachelor και Master. Συγκεκριμένα στη Γερμανία και στην Ισπανία αυτή είναι η κεντρική αιχμή. Η τάση αυτή ξεχνά το κεντρικό πνεύμα της διακήρυξης που μιλά για τα οικονομικά συμφέροντα του κεφαλαίου βάζοντας και την εκπαίδευση σε πλήρη ευθυγράμμιση με αυτά. Για παράδειγμα, ενώ υπογραμμίζεται ότι η Μπολόνια θέλει να συμβάλλει στην κινητικότητα και την αρμονία ανάμεσα στις χώρες της Ευρώπης, παραλείπεται το μέρος της διακήρυξης που μιλά για τον κεντρικό στόχο να “…γίνει η ΕΕ η πιο ανταγωνιστική, δυναμική και βασισμένη στη γνώση οικονομία στον κόσμο…”.
Η δεύτερη τάση μέσα στο κίνημα, βλέπει τη δημόσια εκπαίδευση μέσα στο συνολικό κοινωνικό πλαίσιο και άρα αναγνωρίζει πως αποτελεί ένα πεδίο διαμάχης των διαφορετικών οργανωμένων συμφερόντων. Το δικαίωμα για μόρφωση, η δυνατότητα της αντίληψης της δύναμης του εαυτού σου, η κριτική απέναντι στο περιβάλλον και η στάση του καθένα μέσα σ‘ αυτό δεν είναι ακόμα συνειδητή αναγκαιότητα για τους περισσότερους. Άρα μαζί με τα παραπάνω αγωνιζόμαστε επιπλέον για να οργανώσουμε τα συμφέροντά μας και να κυριαρχήσουμε τελικά στο πεδίο της διαμάχης.
2. “Διεθνές φοιτητικό κίνημα”. Πρόκειται για ένα διεθνές δίκτυο, μια πλατφόρμα συντονισμού που υποστηρίζεται από φοιτητικούς συλλόγους, οργανώσεις και πρωτοβουλίες σε 30 χώρες από όλον τον κόσμο. Πως γεννήθηκε αυτή η ιδέα και πιο είναι το σημερινό πολιτικό και γεωγραφικό εύρος του δικτύου;
Το “Διεθνές Φοιτητικό Κίνημα” είναι μια ανεξάρτητη πλατφόρμα και είναι το αποτέλεσμα της “Διεθνούς Ημέρας Δράσης ενάντια στην εμπορευματοποίηση της εκπαίδευσης”, που πραγματοποιήθηκε στις 5 Νοέμβρη του 2008. Ομάδες και αγωνιστές σε 30 χώρες και 5 ηπείρους διαδήλωσαν συντονισμένα και αποφάσισαν διαδικτυακά τη δημιουργία μιας παγκόσμιας πλατφόρμας για την άμεση πληροφόρηση και τον συντονισμό της δράσης. Την ίδια στιγμή στόχευε στο να συνειδητοποιήσουμε όλοι ότι βρισκόμαστε σε έναν κοινό αγώνα για ελεύθερη και χειραφετημένη δημόσια εκπαίδευση. Εν τέλει πρόκειται για ένα δίκτυο ανοιχτό σε όλους αφού ο αγώνας αφορά την κοινωνία στο σύνολό της και όχι μόνο τους φοιτητές. Περισσότερο όμως θα έλεγα ότι χρησιμοποιείται από ομάδες βάσης που πολιτικά ανήκουν στο χώρο της ριζοσπαστικής αριστεράς.
Το δίκτυο έχει ιστοσελίδα, διαδικτυακούς χώρους συζήτησης, και ένα δίκτυο 800 ηλεκτρονικών διευθύνσεων παγκοσμίως. Τα διεθνή ραντεβού που οργανώθηκαν μέσω του δικτύου υποστηρίχθηκαν από περίπου 100 συλλογικότητες σε 30 χώρες.
3. Ο συντονισμός, όπως φαίνεται μέχρι στιγμής, είναι ένας συντονισμός κυρίως διαδικτυακός, των επιμέρους δράσεων και ραντεβού, όπως επίσης και ένας χώρος ανταποκρίσεων από όλες τις εστίες του κινήματος. Υπάρχει συντονισμός στο πολιτικό περιεχόμενο; Σε ποιο βαθμό και ποιες δυσκολίες υπάρχουν;
Πράγματι, το μεγαλύτερο μέρος της επικοινωνίας είναι διαδικτυακό. Όμως υπάρχουν και “διεθνή ραντεβού”, όπως τον περασμένο Απρίλη στο Βέλγιο ενάντια στη συνάντηση των υπουργών παιδείας για την Μπολόνια, με συμμετοχή 500 αγωνιστών απ‘ όλη την Ευρώπη. Μέχρι στιγμής δεν υπάρχει έντονος πολιτικός συντονισμός, λόγω κυρίως των τοπικών διαφοροποιήσεων αλλά η πολιτική κουβέντα δε λείπει στο διαδικτυακό φόρουμ. Τα όρια της γλώσσας ανάμεσά μας αλλά και η παθητικότητα παραμένουν βασικές δυσκολίες του συντονισμού.
4. Από τη λίστα των συμμετεχόντων στο δίκτυο του ΔΦΚ φαίνεται ότι την προσπάθεια στηρίζουν και οργανώσεις της ριζοσπαστικής αριστεράς και της αντικαπιταλιστικής αυτονομίας. Ποιος είναι ο ρόλος των οργανωμένων πολιτικών δυνάμεων στο συντονισμό;
Όπως είπα και προηγουμένως, η πλατφόρμα είναι ανοιχτή σε όλους όσους εντάσσουν τον εαυτό τους στον αγώνα για ελεύθερη και χειραφετημένη δημόσια εκπαίδευση για όλους. Μέσα στο δίκτυο συμμετέχουν προφανώς και αγωνιστές που παλεύουν για τη χειραφέτηση σε όλα τα επίπεδα και αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους στο χώρο της ριζοσπαστικής αριστεράς.
5. Συγκεκριμένα για τη Γερμανία μετά και τις εθνικές εκλογές το υπουργείο παιδείας φαίνεται αποφασισμένο να προχωρήσει όλες τις εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις και να αλλάξει ολοκληρωτικά την εικόνα των πανεπιστημίων ακολουθώντας τις εντολές της Μπολόνια. Το κίνημα στη Γερμανία έχει έναν αντικυβερνητικό λόγο συνδέοντας την εμπορευματοποίηση της Παιδείας με τις χιλιάδες απολύσεις, την ανεργία και την καπιταλιστική κρίση;
Δεν πιστεύω πραγματικά ότι η ρίζα του προβλήματος έχει σχέση με οποιοδήποτε κόμμα ή ακόμα και την κυβέρνηση. Θεωρώ πως λόγω της δομικής φύσης των κυβερνήσεων, όποιο κόμμα και να ήταν στην εξουσία θα ασκούσε παρόμοια πολιτική. Επίσης θεωρώ πως δεν υπάρχει ακριβώς “Γερμανικό κίνημα”, από τη στιγμή που υπάρχουν τουλάχιστον δύο ξεκάθαρες τάσεις μέσα σ‘ αυτό. Όπως είπα παραπάνω η μία επικεντρώνει στη μεταρρύθμιση της διαδικασίας της Μπολόνια και στην εφαρμογή της. Ίσως αυτή η τάση να απευθύνεται περισσότερο στους Πρυτάνεις και στην κυβέρνηση. Η άλλη τάση αντιλαμβάνεται τον αγώνα ως κομμάτι της πάλης για μια άλλη κοινωνία και ένα άλλο οικονομικό σύστημα.
6. Ποια είναι η στάση του ευρωπαϊκού φοιτητικού κινήματος απέναντι στην εκπαιδευτική πολιτική της ΕΕ;
Από τη στιγμή που η ίδια η ΕΕ προσδιορίζει τη δημόσια εκπαίδευση ως πεδίο παγκόσμιου ανταγωνισμού, όπως αναγράφεται στη στρατηγική της Λισσαβόνα και στη διακήρυξη της Μπολόνια, θεωρώ πως η μεγάλη πλειοψηφία των συμμετεχόντων στο ΔΦΚ καταδικάζει την εκπαιδευτική πολιτική της ΕΕ. Αυτό που παρατηρώ είναι ότι το πιο έντονο αντι-ΕΕ πνεύμα εκφράζεται μέσα από το κίνημα στην Κροατία και τη Σερβία αυτή τη στιγμή. Κατά τα αλλά δε θα έλεγα πως η εναντίωση στην ΕΕ συνολικά βρίσκει όλες τις συνιστώσες σύμφωνες, παρόλο που η εκπαιδευτική πολιτική της καταδικάζεται καθαρά απ‘ όλους.
7. Τι είναι αυτό που εν τέλει ενοποιεί τόσους φοιτητές σε Ευρώπη, Ασία και Αμερική; Είναι μόνο η εμπορευματοποίηση της παιδείας ή είναι μια συνολική έκφραση αντίστασης στους νόμους της αγοράς, του κέρδους και της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης;
Δε βρισκόμαστε ακόμα στο σημείο που μπορούμε να μιλάμε για την ύπαρξη ενός ενιαίου κινήματος. Προς το παρόν ρεύματα και τοπικές κινήσεις χρησιμοποιούν το δίκτυο για τον συντονισμό των δράσεων διεθνώς. Αλλά η κάθε τοπική κίνηση συνεχίζει να ακολουθεί τους ιδιαίτερους στόχους και τις αντιλήψεις που θέτει. Αυτό που ενοποιεί τους αγωνιστές είναι το εκπαιδευτικό ζήτημα με διαφορές όμως στο επίπεδο της τακτικής. Κάποιοι υποστηρίζουν πως η πίεση των επιμέρους κυβερνήσεων μπορεί να σημάνει την αλλαγή της εκπαιδευτικής πολιτικής σε τοπικό επίπεδο, άλλοι επικεντρώνουν στο μπλοκάρισμα των ιδιωτικοποιήσεων. Εγώ πιστεύω πως χρειαζόμαστε ένα ενιαίο κίνημα που θα παλεύει συνολικά για μια άλλη παιδεία. Μια τέτοια παιδεία είναι μόνο εφικτή σε ένα άλλο οικονομικό σύστημα.
8. Πριν από κάποιες μέρες πραγματοποιήθηκε πανευρωπαϊκό φοιτητικό συντονιστικό στο Μόναχο. Ποιες είναι οι κύριες αιχμές που ανέδειξε και ποιους στόχους έβαλε για το επόμενο χρονικό διάστημα; Ποια είναι τα επόμενα ραντεβού που έχει δώσει το ΔΦΚ;
Στο επίκεντρο της συζήτησης ήταν βέβαια η διαδικασία της Μπολόνια. Δημιουργήθηκαν ομάδες εργασίας, που εισηγήθηκαν επιμέρους ζητήματα. Ακόμα τέθηκε και το ζήτημα της οικονομικής αυτοτέλειας του κινήματος. Για το ίδιο το δίκτυο συζητήθηκε η αναγκαιότητα για την αποκέντρωσή του στο μέλλον σε επιμέρους εστίες που θα μεταφράζουν και θα προσαρμόζουν τη λογική του δικτύου σε τοπικό επίπεδο. Η ομάδα εργασίας της Γερμανίας ανέλαβε τη διοργάνωση ενός μεγάλου πανεκπαιδευτικού συνεδρίου στο Μπόχουμ της Γερμανίας τον επόμενο Ιούνη, όπου αναμένουμε τη συμμετοχή εκατοντάδων αγωνιστών από όλη την Ευρώπη. Τα πιο συγκεκριμένα βήματα του δικτύου μένει να συζητηθούν το επόμενο διάστημα.
9. Ο φετινός Δεκέμβρης για την Ελλάδα ήταν η πρώτη επέτειος από την εξέγερση του Δεκέμβρη του 2008 και πραγματοποιήθηκαν μαζικές συνελεύσεις – καταλήψεις – διαδηλώσεις σ‘ όλη τη χώρα. Πως βλέπουν οι φοιτητές της Ευρώπης τις εικόνες που φτάνουν από την Ελλάδα;
Βλέπουμε τις εικόνες των διαδηλώσεων και των συγκρούσεων με την αστυνομία και μαζί με αυτές την εικόνα των επιπτώσεων της καπιταλιστικής κρίσης και την ανάγκη των νέων για μια καλύτερη προοπτική. Πολλοί σκέφτονται πως είναι υπέροχο να αντιστέκεται ένας τόσο μεγάλος αριθμός ανθρώπων. Άλλοι σκέφτονται πως είναι απαράδεκτο να σπάει κανείς το νόμο. Οι περισσότεροι ίσως να μη νοιάζονται καν για το τι συμβαίνει σε μια άλλη χώρα γιατί πιστεύουν πως δεν τους αφορά. Λάθος.